Dorette Zwaans is boekvertaler en beëdigd vertaler. Daarnaast heeft ze een eigen uitgeverij voor kinder- en jeugdboeken. Ze is al 12 jaar literair vertaler en heeft veel boeken op haar naam. Haar eerste vertaling was een duo-vertaling en die maakt ze nog steeds, meestal met Rianne Aarts. Het vertalen van prentenboeken vindt Dorette echt een puzzeltje en dat is het werk voor haar uitgeverij soms ook. Ben je benieuwd naar hoe het is om een eigen uitgeverij te hebben en hoe je samen vertaalt? Lees gerust verder.
Let op, dit is een vrije uitwerking van een mondeling gesprek. Hoewel de antwoorden in de ik-vorm zijn geschreven, zijn deze antwoorden niet zodanig uitgesproken door de geïnterviewde.
Zou u zichzelf willen voorstellen?
Ik ben Dorette en ik ben net 50 geworden. Na het gymnasium heb ik een opleiding Italiaanse en Franse Letterkunde gedaan in Utrecht en vervolgens een specialisatie in Vertaalwetenschap. Daarna ben ik eerst een tijdlang iets anders gaan doen. In 2009 ben ik begonnen met boeken vertalen. Ik heb eerst non-fictie voor volwassenen vertaald en ben daarna de jeugdliteratuur ingerold. Dat is wat ik nu het meeste doe, maar zeker niet alleen.
Wanneer en hoe is het gekomen dat u kinderboeken bent gaan vertalen?
Er was niet een exact moment waarop ik dat heb besloten, maar ik hou erg van kinderboeken; sinds mijn jeugd is die liefde nooit overgegaan. Op het moment dat ik begon met boeken vertalen kwam ik een Italiaanse kinderboekenserie op het spoor, die ondertussen erg bekend is: Geronimo Stilton. Ik heb toen naar de uitgeverij gemaild met de vraag of ze een vertaler Italiaans nodig hadden en sindsdien ben ik een van de vaste vertalers. Op die manier ben ik in de jeugdliteratuur gerold en ik heb dat alsmaar uitgebouwd naar andere soorten jeugdboeken, prentenboeken en non-fictie voor kinderen.
Wat was uw eerste vertaling en hoe heeft u dat ervaren?
Mijn eerste vertaling was best pittig voor een eerste boekvertaling, het boek heette Solo per giustizia, in het Nederlands is het vertaald als In naam van de rechtvaardigheid. Dit boek heb ik vertaald met een collega-vertaalster, Karoline Sabbatino. Toen ik voor het eerst naar een Literaire Vertaaldag ging ontmoette ik haar daar en stelde ze voor om dit boek samen te vertalen. Het was voor mij een geruststelling om mijn eerste boekvertaling samen met iemand te doen. Wij verdeelden dan de hoofdstukken en keken elkaars werk na. Ik heb er veel van geleerd en ik ben haar er nog altijd dankbaar voor, want zo is het vertalen van boeken voor mij begonnen.
Vertaalt u liever samen of alleen?
Voor onze uitgeverij vertaal ik jeugdboeken met Rianne Aarts. Ik heb voor de jeugdboeken mijn vaste contacten en series. Sommige series zijn met humor, andere niet. In een serie hanteer ik mijn eigen stijl. Het is niet handig die samen te vertalen, de boeken zijn ook vaak niet dik. Het ligt ook een beetje aan het boek. Het is fijn om het samen te doen en over dingen te kunnen praten, maar af en toe alleen werken is ook prima. Allebei heeft dus zijn voor- en nadelen.
Hoe vindt u als vertaler werk?
Op dit moment werkt sociale media goed, door jezelf te laten zien, maar ook door te reageren op anderen. Daarnaast meedoen aan evenementen, zoals literaire vertaaldagen en cursussen, waarbij je ook jezelf durft te zijn en jezelf durft uit te spreken. Je kunt meedoen en in een hoekje zitten te luisteren, maar op het moment dat je naar voren durft te treden laat je jezelf zien en op die manier gaat je naam een beetje rondzingen. Ook uitgeverijen mailen of reageren op posts via LinkedIn kan soms werken.
Hoe is het om zowel zakelijke teksten als boeken te vertalen?
Ik vind het wel fijn om allebei te doen. Je kunt soms helemaal opgaan in een boek, dus dan vind ik het prettig om af en toe iets heel anders te vertalen en ook op een heel andere manier te werk te gaan. Ik vertaal veel juridische teksten en dat moet natuurlijk heel erg exact met de juiste termen. De zinnen moeten ook mooi zijn, maar je blijft wel dichter bij de tekst dan bij een boekvertaling. Bij een boekvertaling ben je in je taal veel vrijer dan in zo’n zakelijke of juridische vertaling.
Heeft u een favoriet genre wat u vertaalt?
Kinderboeken en romans, vooral historische, zijn mijn favorieten.
Heeft u een standaardwerkwijze of een vertaalstrategie als u aan een boek begint?
De vertaalstrategieën per vertaalprobleem zijn heel erg verschillend en wisselend. Ik heb niet een heel vastomlijnde strategie, maar ik ben doorgaans niet iemand die het boek eerst helemaal doorleest en veel voorwerk doet. Ik begin gewoon en gaandeweg ga ik dingen opzoeken: over de schrijver, over het boek, over problemen die ik tegenkom, over onderwerpen waarover ik meer moet weten. Er komt dan eerst een heel ruwe versie, pas naderhand ga ik schaven. Na twee tot soms vier revisierondes krijgt de vertaling haar vaste vorm.
Hoe ga je te werk als je samen een boek vertaalt?
Meestal delen Rianne en ik de hoofdstukken op, om-en-om. We lezen elkaars werk helemaal na met het origineel erbij en voorzien elkaar van commentaar. Er zijn ook vertalers die samen een boek vertalen, maar elkaars werk niet nakijken. Ik heb dat ook weleens gedaan, vaak moet er dan een deadline gehaald worden. Het is een heel andere werkwijze, die ook sneller gaat, maar bij mij gaat de voorkeur uit naar de eerste manier.
Hoe vinden jullie samen een boek om te vertalen?
Soms worden we allebei benaderd met een verzoek voor een boek en stellen we de uitgever altijd voor dat we samen vertalen. Als één van de twee een mail krijgt van een uitgever, dan mag je zelf bepalen of je het liever alleen of samen vertaalt. De keuze hangt ook af van wat voor boek het is. Rianne en ik hebben laatst een psychologisch boek vertaald, het was prettig om dit samen te doen. De werkverdeling is niet altijd gelijk, als de één bijvoorbeeld minder tijd heeft. Ik heb ook wel eens het boek vertaald waarbij Rianne meelas. Op die manier deden wij het toch samen.
Hoe is het om een eigen uitgeverij te hebben? Hoe ben je gestart en ging dat gemakkelijk?
Een jaar of zes geleden was bij mij dit idee ontstaan, omdat ik erachter kwam dat er niet veel uitgeverijen in Nederland zijn die Italiaanse jeugdboeken uitgeven. Toen ik een jeugdboek zag dat ik mooi vond besloot ik ‘La zeta’ op te starten. Ik heb eerst zelf drie boeken vertaald en uitgegeven. Toen ik voor het eerst met Rianne een jeugdboek had vertaald vroeg ik haar nadien of ze het leuk zou vinden om dat nogmaals met mij te doen en dat boek helemaal samen uit te geven. In 2019 kwam dat boek uit, Een brief met vlechtjes. Net is het tweede boek uitgekomen, Het geheim van Michelangelo. Een uitgeverij hebben is niet heel gemakkelijk, hahaha! Voor een kleine uitgeverij is marketing en het boek verkocht krijgen het moeilijkst. Maar Rianne en ik vinden het allebei erg leuk en dat is de reden waarom wij het doen.
Welke vaardigheden moet je hebben om goed (samen) te kunnen vertalen?
Voor duo-vertalen moet je goed kunnen samenwerken, op een opbouwende manier feedback kunnen geven aan een ander en je moet ook kunnen incasseren. Rianne en ik zijn intussen vertrouwd met elkaar: we zijn natuurlijk vriendelijk, maar wij hoeven ook geen blad voor de mond te nemen. Verder moet je eigenlijk alles willen nazoeken, alles waarvan je denkt: hè, ik weet niet precies hoe het zit. Als ik bijvoorbeeld iets vertaal over een klein dorpje in Italië, kan ik er niet altijd naar afreizen, maar dan ga ik wel met Google Streetview door dat dorpje lopen en alles over dat dorpje opzoeken. Eigenlijk doe je dat bij bijna alles wat je tegenkomt in dat boek. En tot slot, heel veel lezen in het Nederlands. Alle soorten genres, in oorspronkelijk Nederlands, maar ook vertaald, om jezelf ook beter te maken in je eigen moedertaal.
Wat vindt u het leukst en uitdagendst aan vertalen?
Oplossingen vinden voor dingen waarvan je in eerste instantie denkt: oh, had ik deze opdracht maar niet aangenomen, want hier kom ik nooit uit! Maar dat je er dan met zoeken en graven uiteindelijk een oplossing voor vindt. Dat vind ik mooi om te doen. Daarnaast mooie woorden vinden en daar dan tevreden over kunnen zijn.
Welke van de vier talen (Italiaans, Frans, Spaans, Engels) vindt u het leukst om uit te vertalen?
Prentenboeken en non-fictie kinderboeken vertaal ik ook vanuit het Engels en heel soms vanuit het Frans. Italiaans vind ik toch het leukste, dat spreek ik al heel lang en ik heb echt een voorliefde voor het land, want ik heb er gestudeerd en gewoond. De boeken die ik vertaal uit het Engels en Spaans zijn leuke boeken, maar daar gaat het meer om mijn liefde voor vertalen dan voor de taal. Als ik bijvoorbeeld prentenboeken vertaal uit het Engels, die zijn meestal op rijm, dan moet ik het metrum respecteren en het aantal lettergrepen op een regel behouden. Dat is echt een puzzeltje, je moet dan ook heel goed naar de illustraties kijken om hetzelfde gevoel te behouden en het in het juiste format te krijgen. Dat is erg leuk om te doen.
Op welke vertaling bent u het meest trots of het meest tevreden over?
De vertaling waar ik het meest trotst op ben is niet de vertaling waar ik het meest tevreden over ben. Tijdens mijn studie heb ik een vertaling gemaakt van de gedichten van Stefano Benni, hij is heel ironisch. Ik had daar een hoog cijfer voor. Na mijn studie heb ik het boek waar het in stond gekocht en heb een aantal gedichten eruit vertaald. Ik heb ze ingediend voor de Nella Vos-del Mar vertaalprijs voor jonge vertalers en won dat jaar de prijs. Er was van alles op aan te merken en het was zeker niet zo goed om uit te geven, maar ik ben daar toch wel heel erg trots op!
En welke vond u het leukst om te vertalen?
Er zijn te veel leuke dingen om op te noemen. Een vertaling waar ik onlangs met veel plezier aan gewerkt heb is een vertaling van Thea Stilton (de zus van Geronimo Stilton), Midzomernachtdroom van Shakespeare. Daar is een Italiaanse bewerking van gemaakt en die bewerking heb ik weer naar het Nederlands vertaald maar daar heb ik echt wel een heel nieuwe bewerking overheen gemaakt vanuit het Engels. Je kan daarom ook niet zeggen dat het een 1-op-1 vertaling is. Ik ben ook wel heel trots op dat resultaat en heb er met veel plezier aan gewerkt.
Lees het volgende interview met literair vertaler: Sandra Verhulst: https://letrecorone.nl/interview-met-sandra-verhulst/ Carolien Steenbergen: https://letrecorone.nl/interview-met-carolien-steenbergen/ Saskia Peterzon: https://letrecorone.nl/interview-met-saskia-peterzon/
Lees hier de interviews met zakelijke vertalers: https://letrecorone.nl/vertalie-zakelijke-vertalers/
Lees hier de interviews met tolken: https://letrecorone.nl/vertalie-tolken/