De Vlaamse beëdigde gerechtstolk, Laura Vermeylen vertelt met passie haar werkervaringen. Het is een gevarieerde en uitdagende job, maar ook onzeker en spannend. Want hoe ga je om met onregelmatige werktijden, met terminologie die je niet kent of verdachten die je beledigen? Dit interview is langer dan gewoonlijk, maar bestaat uit veel stukken die je zullen verrassen. Maak gauw kennis met Laura!
Laura’s eedaflegging
Zou u zichzelf willen voorstellen?
Ik ben Laura, ik ben vooral tolk en ook vertaler Nederlands, Italiaans en Frans. Als beëdigd tolk werk ik vooral in de juridische context, zoals voor rechtbanken, politie, gevangenissen en advocaten. Ik werk ook als sociaaltolk, zoals in ziekenhuizen, scholen en psychiatrie.
Wat voor opleiding heeft u gedaan om tolk en vertaler te worden?
Ik heb eerst de bacheloropleiding Toegepaste Taalkunde gedaan in België. Daarna heb ik een eenjarige masteropleiding gevolgd in tolken, gecombineerd met een extra opleiding tot gerechtstolk en -vertaler.
Hoe is het om tolk te zijn?
Heel leuk, het is een heel variërende job, geen enkele dag is hetzelfde en dat is heel fijn. Maar dat maakt het ook wel een beetje moeilijk. Het is een heel onvoorspelbare job, je weet nooit wat er gaat komen, je weet ook nooit hoelang een opdracht zal duren. Zo kan het zijn dat je in de rechtbank na 15 minuten mag vertrekken of dat je daar voor 3 uur zit. Dus het is altijd een verrassing, maar het is echt heel fijn. Je komt met heel veel mensen in contact, zowel magistraten als politie-inspecteurs, als mensen voor wie je tolkt, verdachten of slachtoffer of getuige. Dus dat is heel erg interessant.
Tolkt u vanuit het Frans en Italiaans naar het Nederlands of alleen Frans of alleen Italiaans?
Dus de combinatie is altijd met het Nederlands, mijn moedertaal. Dus ik tolk zowel Nederlands-Frans, Frans-Nederlands als Nederlands-Italiaans, Italiaans-Nederlands, omdat tolken altijd in twee richtingen is, maar de basistaal is wel altijd het Nederlands, omdat het mijn moedertaal is. Dus ik tolk niet tussen het Frans en Italiaans, omdat het twee vreemde talen zijn voor mij.
Waarom heeft u voor het Frans en het Italiaans gekozen?
Frans is in België een belangrijke taal, dus daarom het een logische keuze voor mij. Daarnaast wilde ik heel graag een Romaanse taal studeren en iedereen zei tegen mij dat ik Spaans zou moeten studeren, want dat is een wereldtaal, maar ik was zo gepassioneerd door de Italiaanse taal en de cultuur en door de mensen, dat ik voor het Italiaans ben gegaan. In België is er ook een grote gemeenschap van Italianen, vooral in Limburg, in Vlaanderen. Ik heb nog geen seconde spijt gehad dat ik Italiaans en Frans heb gekozen.
Wat was uw eerst tolkopdracht? Mag u daar over vertellen?
Ja, zolang ik niet te veel in detail treed. Mijn allereerste tolkopdracht was een opdracht voor de politie en onderzoeksrechters. Het waren twee verdachten die gearresteerd waren, een man en een vrouw, het waren zigeuners en ze spraken Italiaans. Italiaans was niet hun eerste taal, maar een tolk Italiaans was makkelijker te vinden. Een verhoor bij de politie en een voorleiding voor de onderzoeksrechter was dus mijn eerste opdracht.
Bent u gecontacteerd door de politie? Wat is uw positie als tolk in zo’n verhoor?
Ik ben inderdaad gecontacteerd door de politie, want ze konden die personen niet ondervragen zonder een tolk Italiaans. Ik was bij verschillende momenten: eerst bij het vertrouwelijk overleg met de advocaat, want uiteraard spreken zij ook geen Italiaans. Daarna bij het verhoor op het politiekantoor en bij de voorleiding bij de onderzoeksrechter, die enkele vragen stelde over de feiten. Tot slot, moest ik nog even blijven om de beslissing van de onderzoeksrechter mede te delen aan die personen.
Wat doet u als u niet goed weet hoe je iets moet tolken (dialect, onbekende term)?
Ik herinner mij een andere zaak, waar ik het woord ‘onderzoeksrechter’ liet vallen en die persoon zei: “Wat is dat? Ik begrijp dat niet.” Dus ik heb dat aan de politie-inspecteur getolkt wat die persoon zei. Het is dan aan de politie-inspecteur om uit te leggen wat een onderzoeksrechter is. Vervolgens heb ik getolkt wat de politie-inspecteur uitlegde. Ook in de omgekeerde richting is het wel eens moeilijk. Ik ken niet elk dialect, dus als zij een dialect spreken, is dat soms heel moeilijk. Dan moet je vragen: “Kan u dat eens herhalen?” Dus dat is wel een wisselwerking, zowel naar het Italiaans als uit het Italiaans.
Hoe vindt u als tolk werk? U heeft ook een website, bent u dus een freelancer?
Ja klopt! Ik ben freelancer, maar in België moeten de tolken die opgeroepen worden in een nationaal register staan, dat register is heel recent. Je kunt dus elk moment worden opgebeld, dus je mobieltje moet je altijd bij je hebben. Ambtenaren, magistraten mogen enkel uit dat register tolken oproepen en daarin kunnen ze een tolk vinden met de benodigde taalcombinatie, ze kunnen kijken waar de tolk woont en wat zijn/haar telefoonnummer is. Maar heel vaak hangen op prikborden in het politiecommissariaat nog papierenlijsten, waarop namen van tolken staan. Ze gaan meestal eerst het papierenlijstje consulteren en daarna in het register zoeken. Dat is een heel verouderde manier van werken en dat maakt het als beginnend tolk zo moeilijk om opgeroepen te worden. Toen ik 4 jaar geleden begon was het register nog niet volledig in werking getreden, dus toen heb ik mijn naamkaartje afgegeven bij het commissariaat in de buurt. Je kan ook worden aangeraden door een andere tolk. Het is dus een heel moeilijk systeem om binnen te raken en dat vinden beginnende tolken ook vervelend.
Mag u selectief zijn bij het aannemen van bepaalde opdrachten?
Je mag zeker opdrachten weigeren als je een gegronde reden hebt, waarover je kan discussiëren. Een gegronde reden is dat je beschikbaar bent. Wat ook bijvoorbeeld een gegronde reden kan zijn is dat je zegt het thema te moeilijk is voor jou, bijvoorbeeld als je zelf het slachtoffer bent geweest van seksueel geweld of verkrachting. Of als er belangenconflicten zijn en je de persoon in kwestie kent, dan is dat zeker een reden om te weigeren.
Heeft u een voorkeur voor bepaalde opdrachten?
Ik doe alles eigenlijk wel heel graag, maar wat ik best wel moeilijk vind zijn economische of financiële dossiers, zoals fraude, witwassen, dat is vaak een kluwen van achterpoortjes, veel gegevens en personen die aan elkaar gelinkt zijn. Ik vind dat persoonlijk heel moeilijk en die doe ik dus niet zo graag.
Voelt het onzeker om in afwachting te zijn totdat ze u bellen voor een opdracht? Hoe gaat u daar mee om?
Jazeker, in het begin vond ik dat heel moeilijk. Ik had toen nog niet veel opdrachten, dus nam ik altijd die last minute opdrachten aan. Dat is heel vervelend omdat dan je planning in de war komt. Het kan bijvoorbeeld ook zijn dat ze zeggen: “We hebben iemand aangehouden en het zou kunnen dat we iemand nodig hebben, dus dan houd je je mobieltje in de gaten voor het geval dat we zouden bellen.” Dat is heel vervelend, want dan weet je niet of je iets anders kan gaan doen of stand-by moet staan. Soms denk ik dat het misschien beter is dat ze met een permanentielijst zouden werken, dat je stand-by staat op bepaalde nachten en voor de rest gerust kan zijn. Dit gaat wel een stapje verder en is moeilijk om te implementeren.
Wat vindt u dan het leukst aan tolken en vertalen?
Ik vind de afwisseling vooral heel erg fijn. Ik ben iemand die niet graag hetzelfde doet en dat is met tolken en vertalen helemaal niet het geval. Alles is anders. Elke case, dossier. Je hebt misschien 20 verhoren over diefstal, elk verhoor zal anders zijn, omdat het met iemand anders is, de werkwijze van de politie is anders en de feiten zijn anders. Het is ook fijn dat naar mate je meer ervaring hebt, alles ook iets makkelijker wordt. De terminologie wordt makkelijker, daardoor krijg je ook minder stress. In het begin vond ik het heel erg stresserend die onzekerheid, maar ook het feit dat je niet weet wat er op je afkomt. Maar naar mate je meer ervaring hebt wordt de job nog aangenamer!
Welke vaardigheden of kennis heb je nodig om tolk te worden?
Het belangrijkste is om te weten is dat talenkennis op zich niet voldoende is om te kunnen tolken. Er zijn veel mensen die zeggen: “Oh ik ben tweetalig opgevoed, ik ben tweetalig, kan ik dan tolk worden?” Dat kan, maar dat is geen garantie dat je een goed tolk zal worden. Want een goed tolk heeft ook een goed werkgeheugen, een goed korte- en langetermijngeheugen, en ook tolkvaardigheden nodig. Bijvoorbeeld tijdens verhoren ga je gesprekstolken doen, waarbij je notitietechniek nodig hebt en consecutief tolkt. Op de rechtbank daarentegen, ga je fluistertolken, dus simultaan tolken. Ik zeg wel eens tegen mensen: probeer eens iemand na te zeggen, terwijl die persoon blijft praten. Dan beseffen ze dat dit al erg moeilijk is, terwijl een tolk daarbij ook nog van de ene naar de andere taal moet tolken. Dus die tolkvaardigheden zijn essentieel en kunnen niet aan iedereen aangeleerd worden.
Heeft uw opleiding voldoende hulp aangeboden om die vaardigheden goed te ontwikkelen of kwamen die vaardigheden pas in de praktijk?
Tijdens de opleiding worden de juiste handvaten aangereikt om aan de slag te gaan, maar daarna ga je je eigen systeem ontwikkelen, om je te kunnen redden Zoals je eigen notitiesysteem en je eigen manier om simultaan te kunnen tolken. Tijdens de studies is er altijd een docent aanwezig om je te helpen, maar wanneer je als professioneel tolk aan de slag gaat, sta je er helemaal alleen voor en dan is er niemand naar wie je eens kunt kijken: “Help me!”
Is het bij tolken belangrijker om de boodschap goed mogelijk over te brengen of dat het zo letterlijk mogelijk wordt overgebracht?
Bij juridisch tolken is het zeer belangrijk dat alles correct en nauwkeurig wordt getolkt, omdat wij als tolk niet mogen interpreteren. Wat en hoe die persoon iets zegt moeten wij op die manier overbrengen. Het is aan de inspecteur en de rechter en om in te schatten wat er precies wordt bedoeld en met welke intenties en daar een oordeel over te vellen. Het is dus zeker niet aan ons om te gaan filteren, dus we moeten echt zo gedetailleerd mogelijk alles vertellen en ook met de juiste nuances. Een ‘zal’ is geen ‘zou’, bijvoorbeeld: “Ik zou graag gaan zwemmen,” betekent niet ik: “Ik zal gaan zwemmen.”
Moet je ook echt alles tolken wat er gezegd wordt? Dus ook als er een belediging is?
Ja, zelfs beledigingen! Het maakt niet uit aan wie die gericht zijn, ook als jijzelf als tolk beledigd wordt, dan verwijs je naar jezelf als tolk en dan zeg je: “De verdachte beledigt de tolk en zegt [scheldwoord]…”. Sommige verdachten richten zich ook rechtstreeks tot de tolk en zeggen: “Mevrouw, u hoeft dit niet te tolken, dit heb ik maar gezegd voor uw informatie” en dan zeg ik: “Kijk, mijn opdracht is om alles te tolken wat er gezegd wordt, ook wat u zonet heeft gezegd” en dan tolk ik dat. Sommige mensen beginnen raad te vragen aan de tolk: “Wat moet ik doen? Wat mag ik zeggen? Wat moet ik zeggen? Moet ik de waarheid vertellen?” Dat zijn dingen waarvoor wij niet zijn aangesteld en daarvoor is een advocaat. Dan moet je ook die persoon daarop wijzen en heel transparant zeggen: “Dit mag ik niet, ik ben hier gewoon om te tolken tussen jou en de andere partij.” Ik tolk ook alles wat er gezegd is, maar niet meer, niet minder.
Vindt u het vervelend als dat gebeurt?
Goh, helemaal niet! Omdat ik heel eerlijk tolk is het aan de inspecteur om in te grijpen en dat gebeurt ook altijd. Dus daar wordt best wel correct mee omgegaan, dus ik heb mij daar nooit raar bij gevoeld.
Hoe intensief is het om te tolken?
Het is heel intensief voor ons. Tolken die in de cabine werken daarentegen, werken met z’n tweeën en wisselen om de 20 à 25 minuten af, maar dat is bij ons dus niet. Wij staan er dus echt altijd alleen voor en dat is heel erg vermoeiend. Voor het simultaan tolken blijft het gaan, als tijdens een proces of zitting de rechter of het Openbaar Ministerie blijft praten wordt er geen pauze ingelast. Tijdens verhoor kan je wel na enkele minuten zeggen, dat je alles gaat tolken, want je kan niet alles blijven noteren en onthouden. Soms duurt een verhoor of zitting uren. Ik heb wel eens 7 uur meegemaakt, dat is vreselijk lang zo zonder pauze, drinken en eten, dat is bijna onmenselijk. Je moet maar eens proberen om 7 uur iets te lezen zonder te eten of te drinken, laat staan dat je moet tolken, wat mentaal en cognitief heel erg zwaar is. Je kan wel een pauze aanvragen, maar dan is de overweging of dat invloed gaat hebben op het verhoor. Stel dat de verdachte net iets gaat bekennen of juist niet. Je wil ook niet iedereen uit die flow halen, als je je echt niet goed voelt of hoognodig naar het toilet moet dan moét je wel even onderbreken. Dat is jouw recht, maar ik probeer het altijd te vermijden. Er zijn altijd andere mensen in de zaal die om een pauze vragen, de advocaat bijvoorbeeld, dan ben ik zelf altijd heel blij als tolk dat er toch iemand om een pauze heeft gevraagd.
U doet zowel simultaan als consecutief: doet u dat allebei 50/50 of is dat moeilijk te zeggen?
Ik denk dat het inderdaad 50/50 zou zijn, het hangt er inderdaad van af hoeveel verhoor je bij de politie hebt, hoelang die duren. Bij de rechtbank is het altijd simultaan tolken en bij de politie consecutief, dus dat is mooi in evenwicht. Beide vormen vind ik even prettig en vaak hangt het ook af van de context. Het simultaan tolken leent zicht beter in de rechtbank, omdat daar veel technische juridische begrippen vallen, die je gemakkelijker kan tolken zonder te noteren. Simultaan tolken is ook fijner in de rechtbank omdat verder van elkaar staat en elkaar niet hoeft te storen. Terwijl bij consecutief tolken, zoals in bij de politie, je dichter bij elkaar zit en het prettiger is om de beurt te spreken. Dus elke tolkmodus heeft wel zijn voordeel in bepaalde settingen.
Welke tolkopdracht vond u het leukst om te doen?
Degene die mij het meest is bijgebleven was toen ik werd opgeroepen als tolk in een moordzaak. Ik had van dit dossier tot nu toe elk verhoor gedaan, alle verschijningen voor de rechtbank en ook de wedersamenstelling. De wedersamenstelling is een moment waarop het misdrijf of de misdaad opnieuw wordt gespeeld door de verdachte, met een stand-in op de plaats van de feiten. Ik vond dat heel indrukwekkend, omdat je echt op die plaats komt en dat brengt ook weer emoties los bij de verdachte, die voor het eerst weer op die plaats komt. De organisatie was ook heel groot, veel mensen waren aanwezig, een cameraploeg, magistraten, politie, psychiater, psychologen, wetsarts, alle burgerlijke partijen en hun advocaten. Net zoals in de film en dat heeft toch wel een grote indruk bij mij achtergelaten.
Wat zou u graag nog een keer willen tolken?
Als ik dan echt mag kiezen, dan zou ik graag een assisenzaak willen tolken. Bij een assisenzaak staat een verdachte terecht voor een moord in het Hof van assisen (dit bestaat sinds 1816 niet meer in Nederland). De assisenjury, bestaand uit 12 burgers, beslist mee over de schuldvraag: is die persoon schuldig of niet? En wat is een passende strafmaat? Dit zou dus het enige zijn dat ik tot nu toe nog niet heb gedaan en als kers op de taart zou ik dat nog wel eens willen doen.
Heeft u misschien een gouden tip voor een beginnende tolk?
Mijn gouden tip: “Kalmte kan je redden!” Dus probeer echt je stressniveau onder controle te houden. Ik heb bij mezelf gemerkt dat stress een heel grote (negatieve) invloed kan hebben. Je gaat je focussen op de verkeerde dingen en daardoor kan je zaken missen, omdat je aan iets anders denkt. Ik probeer vaak aan iets anders te denken, diep in- en uitademen en te denken: oké het gaat mij lukken. Jezelf een beetje moed in praten. Geloof in jezelf, blijf rustig en alles komt wel goed.
Lees het volgende interview met tolk: Pieter Goffin: https://letrecorone.nl/interview-met-pieter-goffin/
Lees hier de interviews met literaire vertalers: https://letrecorone.nl/vertalie-literaire-vertalers/
Lees hier de interviews met zakelijke vertalers: https://letrecorone.nl/vertalie-zakelijke-vertalers/